Je hart bonkt in je borst. Je begint te zweten. Je voelt je handen tintelen. Ademhalen begint moeilijker te worden. Er springt maar één gedachte door je hoofd: is dit een hartaanval? Dit is niet een hele gekke gedachte, want deze symptomen komen aardig overeen met nog iets anders: een paniekaanval.

In het moment kan het lastig zijn om het onderscheid te kunnen maken tussen een hartprobleem en een paniekaanval. Doordat de symptomen zo op elkaar lijken, kan dit nogal beangstigend zijn. Want wat als het deze keer wél echt een hartprobleem is? Daarom is het belangrijk om de verschillen die er zijn te kunnen herkennen. Dit kan je niet alleen helpen om klachten bij jezelf te herkennen, maar ook om een ander te ondersteunen als het nodig is.

Paniek of hartklachten? Zo herken je het verschil

Een paniekaanval en een hartprobleem hebben een aantal symptomen die erg op elkaar lijken: hartkloppingen, benauwdheid, zweten en een gevoel van dreiging. Er zijn ook duidelijke verschillen. Zo komen bij een paniekaanval de beginnende klachten vaak volledig plotseling. Deze klachten hebben dan geen duidelijke lichamelijke aanleiding. Een hartprobleem, aan de andere kant, komt vaak voor tijdens of na inspanning en/of stress. Daarnaast is er bij een hartprobleem sprake van uitstralende pijn naar de armen, kaken, schouder of rug. Bij een paniekaanval komt dit juist zelden voor.

Ook bij de ademhaling wordt onderscheid gemaakt tussen twee dingen. Bij een paniekaanval heb je vaak last van hyperventilatie. Bij hyperventilatie voert jouw lichaam extra zuurstof aan, zodat je lichaam klaar is om te vechten of vluchten (fight or flight). Jouw lichaam anticipeert dus op een gevaar dat er eigenlijk niet is. Omdat dat gevaar er niet echt is, heb jij die extra zuurstof helemaal niet nodig. Dit zorgt dan weer voor een daling van het CO₂-niveau in je bloed, wat zorgt voor veel vervelende klachten (duizeligheid, benauwdheid, tintelingen). Bij een hartprobleem ben je vaak wel kortademig, maar ervaar je niet die hyperventilatie.

Ten slotte zijn er nog een paar andere verschillen. Zo is de kans op bewustzijnsverlies bij een hartprobleem veel groter dan bij een paniekaanval. Verder gaan de klachten die je ervaart bij een paniekaanval vaak binnen 30 minuten weg, en nemen de klachten ook vaak af door te letten op de ademhaling en het nemen van rust. Bij een hartprobleem is dit voor beide juist niet het geval.

Hoe herken je het bij jezelf – en wat kun je doen?

Als je bepaalde klachten hebt, en je twijfelt heel erg waar je nu mee te maken hebt, dan zijn er een paar dingen het belangrijkst:

Ga na of de klachten helemaal uit het niets komen, of juist na of tijdens een inspanning.
Let op of je pijn hebt die uitstraalt naar je armen, kaken, schouder of rug.
Controleer of je hyperventileert.
Houd bij hoe lang de klachten al aanhouden.

Als je te maken hebt met een paniekaanval, is het slim om een aantal dingen te doen:

Probeer je ademhaling tot rust te brengen. Dit kan door specifieke ademhalingsoefeningen te doen.
Focus op je omgeving. Kijk om je heen en benoem hardop vijf dingen die je ziet.
Probeer jezelf te overtuigen dat alles goed komt en er niks aan de hand is, door hardop tegen jezelf te zeggen dat het gevoel weer voorbijgaat.

Ten slotte is het superbelangrijk om mee te geven dat wanneer je echt twijfelt over je gevoel, je dan 112 belt. Als er dan uiteindelijk toch niets is, heb je in ieder geval een gerust gevoel. Liever een belletje te veel dan een te weinig.

Hoe herken je het bij een ander – en wat kun je doen?

Het herkennen van klachten bij een ander werkt vrijwel hetzelfde als het herkennen van klachten bij jezelf. Ondervraag een ander over de klachten: de duur, intensiteit en specifieke symptomen. Probeer de ander ademhalingsoefeningen te laten doen om te kalmeren. Verder is het ook belangrijk om te vragen of iemand al een geschiedenis heeft met paniekaanvallen en/of hartproblemen. Aan de hand hiervan kan er ook al beter op ingespeeld worden.

Ook hierbij geldt: wanneer je echt het idee hebt dat je het niet zeker weet, aarzel dan niet om 112 te bellen. Het zou zomaar een leven kunnen redden.

Conclusie

Hoewel de symptomen heel erg op elkaar kunnen lijken, zijn er dus wel degelijk verschillen tussen paniekaanvallen en hartproblemen. Het is dus belangrijk om te bepalen wanneer je met welke te maken hebt. En uiteraard, aarzel bij twijfel niet om hulp in te schakelen. Better safe than sorry.

Psychologen gespecialiseerd in paniekaanvallen