In de moderne zakelijke wereld is het cruciaal om het verschil te kennen tussen overspannenheid (surmenage) en een burn-out. Hoewel beide het gevolg zijn van langdurige stress, vertegenwoordigen ze verschillende stadia van uitputting en vereisen ze een andere aanpak. Het tijdig herkennen van dit verschil is de sleutel tot effectieve interventie.

Wat zijn de verschillen?

Beide aandoeningen liggen op hetzelfde spectrum van werkgerelateerde stress, maar hun impact op de medewerker verschilt aanzienlijk in duur en diepte.

Overspannenheid (surmenage): dit is een tijdelijke toestand van overbelasting. De persoon is de controle over de situatie kwijt en ervaart acute stress (een noodstop). De persoon wil vaak wel, maar kan de chaos mentaal niet aan. Klachten zijn acuut, met veel angstgevoelens en onrust.
Burn-out: dit is een ernstige, chronische toestand van emotionele en fysieke uitputting na maanden- of jarenlange stress. Het probleem zit dan niet meer in de situatie, maar in de relatie van de persoon tot het werk zelf.

Mentaal-emotionele verschillen

Hoewel de fysieke signalen (vermoeidheid, slaapproblemen) sterk overlappen, zijn de psychische verschillen de ware sleutel tot de diagnose en de aanpak. Bij overspannenheid ligt de focus op prikkelbaarheid, onrust en overmatige zorg. De medewerker is overactief, gespannen en vecht tegen de overbelasting. Bij burn-out zijn de klachten dieper geworteld: de uitputting is aanhoudend, en er is sprake van gevoelens van depressie, machteloosheid en een focus op het totale falen in het werk. Het vechten stopt; de medewerker is leeg.

Instrumenten voor herkenning

Het is onverstandig om als leidinggevende zelf de diagnose te stellen. Maar er zijn wetenschappelijke hulpmiddelen die helpen bij de objectieve beoordeling van de ernst. De meest gebruikte methode is de Maslach Burnout Inventory (MBI). Deze test meet specifiek de drie essentiële dimensies van burn-out, wat cruciaal is om het syndroom te onderscheiden van pure overspannenheid. Deze dimensies zijn:

Emotionele uitputting: het gevoel van totale leegte, niet hersteld na rust.
Cynisme: een negatieve, afstandelijke houding tegenover het werk.
Verminderde competentie: het gevoel dat men faalt in de professionele rol.

Het gebruik van zo’n screeningstool (in samenwerking met een bedrijfsarts of coach) is essentieel om de juiste, gerichte interventie te kiezen.

Mismanagement kost tijd, expertise wint het terrein

Het onderscheid tussen overspannenheid en burn-out is de meest kritische beslissing in het verzuimtraject. Waar overspannenheid reageert op rust en aanpassing, vereist burn-out een volledige herprogrammering van gedrag en grenzen. De grootste fout die werkgevers kunnen maken, is het behandelen van chronische uitputting met een pleister (tijdelijke werkaanpassing).

De complexiteit van de drie burn-outdimensies vraagt om een externe, objectieve blik. Een burn-out coach zorgt voor de noodzakelijke diepgang om de wortel van het probleem aan te pakken. Dit is de manier om de hersteltijd significant te verkorten en te zorgen dat de medewerker niet binnen zes maanden opnieuw uitvalt.

Wil jij de stress-signalen van je medewerkers op tijd herkennen om een burn-out te voorkomen? Vraag een vrijblijvend adviesgesprek aan met een GORTcoaching specialist.

Ontdek de mogelijkheden

Gebruikte bronnen

Maslach, C., Jackson, S. E., & Leiter, M. (1997). The Maslach Burnout Inventory Manual. ResearchGate.
NOS Nieuws. (2022, November 14). Een op de zes werknemers kampt met burn-outklachten. NOS.
Schaufeli, W. B., & Van Dierendonck, D. (2000). A dual process model of burnout and engagement: An exploratory study in a Dutch health care organization. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 73(2), 177–192.
VZinfo. (2022, November 29). Overspannenheid en burn-out | Leeftijd en geslacht. Volksgezondheid En Zorg.