Op zondag begon het al. Sanne (35) had last van een nerveus gevoel en buikpijn. Ze zag als een berg op tegen de nieuwe week. Niet vanwege haar werkzaamheden, maar vanwege haar leidinggevende. ‘Die vrouw heeft me echt een beetje kapot gemaakt. Ik was als de dood voor haar.’
Machtsmisbruik, pesterijen en intimidatie komen binnen allerlei bedrijven voor. Zo werden in 2017 drie Leidse hoogleraren ontslagen, nadat ze twintig jaar lang hun werknemers hadden geterroriseerd op het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden. Ook andere bedrijven zijn vanwege hun angstcultuur in het nieuws geweest, waaronder Ikea en Primark. En vakbond CNV krijgt momenteel tientallen meldingen binnen van zorgmedewerkers die last hebben van ‘vaccinatiedwang’. Personeel dat geen inenting wil tegen het coronavirus zou onder emotionele druk worden gezet door hun werkgever. Zo wordt er gedreigd met het stopzetten van loon of zelfs ontslag.
Voor Sanne* is het herkenbaar. ,,Twee jaar geleden wisselde ik van baan. Ik wilde graag de communicatie in en kwam terecht bij een klein bedrijf,’’ zegt ze. ,,Ik had er alle vertrouwen in, maar na de kennismaking met mijn leidinggevende zonk de moed me in de schoenen. Ze bleek heel dominant en ongeduldig te zijn.’’ Als Sanne iets niet begreep, kreeg ze een sneer. ,,Ze zei dingen als: je bent wel traag he? Hebben ze je soms aangenomen op je blauwe ogen? Dat maakte me super onzeker. Ik was als de dood om fouten te maken, bang voor haar reactie.’’
Gevoelig voor gezag
Ieder gezond mens kent angst, zegt arbeidspsycholoog en oprichter van GORTcoaching Tosca Gort. En niet voor niks. ,,Angst is functioneel. Anders zouden we allerlei gevaarlijke dingen doen en ons niet aan de regels houden,’’ legt ze uit. Bovendien zijn we gevoelig voor gezag en hiërarchie. ,,Negatieve feedback van je werkgever doet veel met een mens. Dat is een geheel natuurlijke reactie. Maar sommige mensen zijn daar gevoeliger voor dan anderen.’’
Wanneer angst de overhand krijgt kan dat veel impact hebben. Zoals vermijdingsgedrag, depressie, slapeloosheid en allerlei lichamelijke klachten. Gort: ,,Het belemmert je functioneren enorm. En dat is juist niet wat je wil op het werk. Het is daarom belangrijk om tijdig aan de bel te trekken.’’
Maar het aangaan van je angsten en de confrontatie opzoeken, is moeilijk. Ook Sanne merkte dat. ,,Ik voelde me dusdanig geïntimideerd door mijn leidinggevende dat ik niks meer durfde te vragen. Daardoor ging ik juist fouten maken. Die ze me keihard betaald zette. Ze heeft weleens gezegd dat ik die functie niet verdiende, omdat ik niet hard genoeg mijn best deed. Terwijl ik me een slag in de rondte werkte.’’
Zo onzichtbaar mogelijk
Haar angst bespreekbaar maken was voor Sanne geen optie. ,,Ik voelde veel schaamte. Tegenover collega’s, maar ook tegenover vrienden en familie. Ik sloot mezelf steeds meer af en probeerde zo onzichtbaar mogelijk te zijn.’’ Na een half jaar escaleerde het. Sanne had dusdanig veel spanningsklachten dat ze instortte. ,,Ik kon alleen maar huilen. De dokter constateerde een burn-out en verwees me door naar een psycholoog.’’
Sanne meldde zich ziek, maar haar leidinggevende nam daar geen genoegen mee. ,,Ze belde me meerdere keren per dag. Ze controleerde me gewoon, wilde weten wat er aan de hand was. Maar ik klapte dicht en kreeg de ene paniekaanval na de andere.’’ Na twee weken nam ze een drastisch besluit. ,,Ik diende mijn ontslag in en kreeg eindelijk rust. Al had ik het bij nader inzien anders moeten aanpakken. Want door dat besluit te nemen, deed ik afstand van al mijn rechten.’’
Volgens arbeidsjurist Maria Vloet belangrijk om goed op de hoogte te zijn als je een arbeidsconflict ziet aankomen. Ze ondersteunt mensen rechtspositioneel met uiteenlopende problemen op het werk. ,,Het is aan mij om objectief naar de situatie te kijken en alle opties uiteen te zetten. Vaak zijn dat er meer dan mensen denken.’’
Klein trauma
Door in een vroegtijdig stadium contact op te nemen met een arbeidsjurist kun je als werknemer een strategie afstemmen achter de schermen, stelt Vloet. ,,Praat allereerst met je werkgever, bespreek mogelijke oplossingen. Eventueel kan een vertrouwenspersoon worden ingeschakeld, personeelszaken, een mediator, of de bedrijfsarts.’’
Als dat niet voldoende werkt, kan een jurist namens de werknemer in contact treden met werkgever. ,,Mocht ook dat niet baten, zeg ik altijd tegen mijn cliënten: een baas kan ik niet wegsturen. Het is de kunst om ermee te dealen. Als dat niet gaat, raad ik aan om op zoek te gaan naar een andere baan.’’
Na een korte sabbatical werd Sanne aangenomen bij een bedrijf waar ze zich goed op haar plek voelt. ,,Het tempo ligt lager en de sfeer is gezellig, gemoedelijk. Dat heb ik blijkbaar nodig om goed te kunnen functioneren. Ik voel me eindelijk weer goed. Maar ik moet nog regelmatig terugdenken aan mijn vorige baan. Zoiets raak je niet zomaar kwijt. Het is een klein trauma.’’
*Op verzoek van de geïnterviewde is de naam Sanne gefingeerd.
Vier tips om te dealen met een nare leidinggevende
1. Informeer de OR
Vloet: ,,Je kunt de OR informeren over het gedrag van je leidinggevende. Dat levert niet meteen resultaat op, maar als meerdere collega’s klagen gaat een werkgever meestal wel tot actie over.’’
2. Schaam je niet
Gort: ,,Onthoud dat je niet de enige bent met angsten. Ik spreek dagelijks mensen die bang zijn voor hun werkgever. Je hoeft je er dus niet voor te schamen. Door het bespreekbaar te maken, kun je er iets aan doen.’’
3. Bedenk waar je aan begint
Vloet: ,,Als er juridische zaken zijn die niet kloppen, kun je dat als werknemer aanpakken. Maar het is een belangrijke afweging die je moet maken. Want het opstarten van een zaak tegen je werkgever kan de arbeidsrelatie onder druk zetten.’’
4. Vraag de bedrijfsarts om hulp
Vloet: ,,Je hoeft niet ziek thuis te zitten om naar de bedrijfsarts te gaan. Als je voelt dat het niet goed gaat, is het verstandig om een consult aan te vragen. Je hoeft niet tegen je werkgever te zeggen waarom. Je hoeft zelfs geen enkele medische informatie te delen. Daarvoor geldt een medisch beroepsgeheim.’’
Bron: AD
