We komen allemaal weleens mensen tegen die ons frustreren, irriteren of raken met hun woorden of daden. Het kan een collega zijn die altijd kritisch is, een vriend die onbetrouwbaar lijkt, of zelfs een familielid dat vaak over grenzen gaat. Hoe ga je hiermee om zonder dat het je constant emotioneel beïnvloedt? Het Big Five persoonlijkheidsmodel biedt inzicht in waarom mensen zich gedragen zoals ze doen en hoe jij beter met deze verschillen kunt omgaan.
De big five persoonlijkheidskenmerken
De Big Five is een psychologisch model dat persoonlijkheid beschrijft aan de hand van vijf dimensies:
- Openheid voor ervaringen: Hoe open iemand staat voor nieuwe ideeën, creativiteit en verandering.
- Consciëntieusheid: Hoe georganiseerd, verantwoordelijk en doelgericht iemand is.\
- Extraversie: Hoe energiek, sociaal en assertief iemand is.
- Aangenaamheid: Hoe empathisch, vriendelijk en coöperatief iemand is.
- Neuroticisme: Hoe gevoelig iemand is voor negatieve emoties zoals stress, angst en onzekerheid.
Iedereen scoort anders op deze dimensies. Het begrijpen van deze verschillen helpt om gedrag in context te plaatsen en minder persoonlijk op te vatten.
Waarom mensen doen wat ze doen: inzicht vanuit de big five
- kritiek van een consciëntieus persoon
- Mensen met een hoge score op consciëntieusheid zijn vaak gericht op nauwkeurigheid en details. Hun kritiek is meestal niet bedoeld om te kwetsen, maar om dingen te verbeteren.
- Tip: Zie hun opmerkingen als feedback, niet als aanval. Stel vragen zoals: “Wat zou jij anders aanpakken?” om de intentie te begrijpen.
- onverwacht gedrag van iemand met lage aangenaamheid
- Mensen die laag scoren op aangenaamheid kunnen soms bot of competitief overkomen. Dit betekent niet dat ze je niet mogen, maar dat hun communicatiestijl minder empathisch is.
- Tip: Probeer hun woorden objectief te bekijken. Hun directheid kan waardevolle informatie bevatten, zelfs als het ongevoelig overkomt.
- Overdreven reacties van iemand met hoog neuroticisme
- Personen die hoog scoren op neuroticisme ervaren vaker stress en kunnen heftig reageren. Dit ligt meer aan hun interne worstelingen dan aan jou.
- Tip: Blijf kalm en bied ruimte. Zeg bijvoorbeeld: “Ik merk dat je hier sterk op reageert. Wat kan ik doen om het duidelijker te maken?”
- Afwezigheid of nonchalante houding van een extraverte persoon
- Extraverte mensen kunnen snel overgaan naar nieuwe prikkels en lijken soms onbetrouwbaar in diepere relaties.
- Tip: Wees niet bang om je verwachtingen te uiten. Bijvoorbeeld: “Ik waardeer onze afspraken, zou je deze volgende keer kunnen bevestigen?”
Omgaan met woorden en daden van anderen
- Begrijp intenties, niet alleen acties Veel van wat anderen zeggen of doen, is een reflectie van henzelf, niet van jou. Een consciëntieus persoon wil structuur, een neurotisch persoon zoekt rust – dit gaat vaak meer over henzelf dan over jouw tekortkomingen.
- Werk aan je eigen veerkracht Als woorden van anderen je diep raken, kan dat een signaal zijn om naar binnen te kijken. Vraag jezelf af: Waarom raakt dit me? Welke overtuiging triggert dit?
- Zet grenzen en communiceer duidelijk
- Accepteren betekent niet dat je alles moet toestaan. Leer assertief te zijn en grenzen te stellen, bijvoorbeeld: “Ik begrijp dat je kritisch bent, maar ik voel me beter als we dit constructiever bespreken.”
Praktische strategieën om minder geraakt te worden
- Neem afstand met de ‘helicopter view’ Visualiseer de situatie van bovenaf, alsof je een observator bent. Dit helpt je emoties te relativeren en objectief naar het gedrag van de ander te kijken.
- Gebruik ademhalingstechnieken Als je merkt dat je geraakt wordt, probeer dan de “4-7-8 techniek”:
- Adem 4 seconden in.
- Houd je adem 7 seconden vast.
- Adem 8 seconden uit.
Dit kalmeert je zenuwstelsel en helpt je helder te blijven.
- Beoefen cognitieve herstructurering Daag negatieve gedachten uit door jezelf te vragen: “Is dit echt waar? Of vul ik zelf de intenties van de ander in?”
- Cultiveer zelfcompassie Wees vriendelijk voor jezelf. Herinner jezelf eraan dat je niet perfect hoeft te zijn en dat anderen dat ook niet zijn.
Minder geraakt zijn, meer acceptatie
Door anderen te zien door de lens van de Big Five persoonlijkheidskenmerken, kun je hun gedrag beter begrijpen en relativeren. Het gaat niet om hen te veranderen, maar om te leren reageren op een manier die jou meer rust en zelfvertrouwen geeft. Je hebt de keuze om je energie te richten op wat je kunt controleren: je eigen reactie.
