Veel professionals herkennen het: de druk om te presteren, hoge verwachtingen van jezelf en de behoefte om alles onder controle te houden. Dit kan lange tijd “werken”, totdat de spanning zich opstapelt en uitmondt in paniek. Hoe komt dat? En wat kun je doen om de cirkel te doorbreken?

Van Gezonde Prestatiedruk naar verlammende paniekaanval

Een beetje druk kan motiverend zijn: het helpt je scherp te blijven en je doelen te halen. Maar wanneer prestatiedruk samengaat met perfectionisme en de behoefte om alles onder controle te houden, kan dit doorslaan.

Je vertelt jezelf dat het nooit genoeg is, dat fouten onacceptabel zijn. Daardoor ervaar je:

Constante spanning
Angst om fouten te maken
De drang om elk detail te controleren

Het gevolg? Je lichaam reageert met stress signalen zoals hartkloppingen en ademnood. Als je die signalen vervolgens als “gevaarlijk” interpreteert, kan er een paniekaanval ontstaan.

Hoe RET inzicht geeft in de link tussen perfectionisme en paniek

Volgens RET (Rationeel-Emotieve Therapie) draait het niet om de gebeurtenis zelf, maar om hoe jij erover denkt. Het ABC-model maakt dit inzichtelijk:

A – Activerende gebeurtenis: bijvoorbeeld een belangrijke deadline of presentatie
B – Beliefs: jouw overtuigingen, zoals “Ik móet perfect presteren” of “Als ik een fout maak, ben ik een mislukkeling”
C – Consequences: de emotionele en lichamelijke gevolgen, zoals angst, paniek of vermijdingsgedrag.

Zo laat RET zien dat het vooral de overtuigingen zijn die bepalen of je spanning ervaart óf doorschiet naar paniek.

5 praktische stappen om de cirkel te verbreken

RET biedt concrete handvatten om je overtuigingen en je reactie op spanning te veranderen.

Word je bewust van je overtuigingen – Let op gedachten die beginnen met “ik moet” of “ik mag niet”. Dit zijn vaak tekenen van perfectionisme.
Daag je gedachten actief uit – Vraag jezelf: “Is dit echt waar?” en “Wat zou er gebeuren als het niet perfect gaat?” Je ontdekt dat je overtuigingen vaak strenger zijn dan nodig.
Oefen met kleine momenten van imperfectie – Verstuur een mail zonder eindeloze controles of laat een detail in je werk bewust iets losser. Je merkt dat er weinig of niets ergs gebeurt.
Leer signalen van je lichaam anders te zien – Een snelle hartslag of ademhaling is een teken van spanning, niet van gevaar. Herinner jezelf eraan: “Dit is ongemakkelijk, maar ik kan dit aan.”
Ontwikkel meer zelfcompassie – Stel jezelf de vraag: hoe zou ik reageren als een collega dit meemaakt? Grote kans dat je veel milder zou zijn. Gun jezelf diezelfde vriendelijkheid.

Praktijkoefening: vervang je irrationele overtuigingen

Schrijf drie gedachten op die je in stressvolle situaties vaak hebt, bijvoorbeeld:
“Als ik faal, faalt alles.” “Fouten maken is slecht.” “Als ik faal, faalt alles.”
Formuleer een helpende, realistischer gedachte bij elke irrationele overtuiging, bijvoorbeeld:
“Een fout betekent niet dat alles misgaat.” “Fouten maken is normaal en helpt me groeien.” “Een fout betekent niet dat alles misgaat.”
Lees ze hardop voor en merk hoe dit je spanning beïnvloedt. Doe dit regelmatig, vooral voordat je een stressvolle taak start.

Van verlammende angst naar gezonde prestatiedruk

Perfectionisme en controle kunnen je ver brengen, maar worden schadelijk onder hoge druk. Ze vergroten de kans dat spanning omslaat in paniek. Met RET kun je leren om je overtuigingen te herkennen, uit te dagen en te vervangen door helpendere gedachten. Zo ontstaat ruimte om goed te presteren, zonder verstrikt te raken in paniek.

wil jij ook leren omgaan met prestatiedruk en paniek?

Herken jij jezelf in dit verhaal en merk je dat prestatiedruk je soms belemmert? Een coach kan je helpen om perfectionisme los te laten en anders naar spanning te kijken. Zo kun je weer met meer rust en vertrouwen presteren.

👉 Plan een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek met een coach van GORTcoaching en ontdek wat coaching voor jou kan betekenen.

Geschreven door Ramon Fuchs, psycholoog i.o. bij GORTcoaching

Ontmoet onze professionals