Alle werknemers hebben recht op een veilige en gezonde werkomgeving. Fatsoenlijk werk ondersteunt goede mentale gezondheid door te voorzien in:

Een levensonderhoud;
Een gevoel van zelfvertrouwen, doel en prestatie;
Een kans op positieve relaties en inclusie in een gemeenschap; en
Een platform voor gestructureerde routines, naast vele andere voordelen.

Voor mensen met psychische aandoeningen kan fatsoenlijk werk bijdragen aan herstel en inclusie, het zelfvertrouwen verbeteren en de sociale functie bevorderen.

Veilige en gezonde werkomgevingen zijn niet alleen een fundamenteel recht maar dragen ook bij aan het minimaliseren van spanningen en conflicten op het werk en verbeteren de personeelsbehoud, werkprestaties en productiviteit. Daarentegen kan een gebrek aan effectieve structuren en ondersteuning op het werk, vooral voor mensen met psychische aandoeningen, de mogelijkheid om van het werk te genieten en het werk goed te doen, beïnvloeden; het kan de aanwezigheid op het werk ondermijnen en zelfs mensen ervan weerhouden een baan te krijgen.

Risico’s voor mentale gezondheid op het werk

Op het werk kunnen risico’s voor mentale gezondheid, ook wel psychosociale risico’s genoemd, verband houden met de inhoud van het werk, het werkschema, specifieke kenmerken van de werkplek of kansen voor loopbaanontwikkeling, onder andere.

Risico’s voor mentale gezondheid op het werk kunnen omvatten:

Onderbenutting van vaardigheden of ontoereikende kwalificaties voor het werk;
Overmatige werkdruk of werksnelheid, onderbezetting;
Lange, ongebruikelijke of inflexibele werktijden;
Gebrek aan controle over taakontwerp of werklast;
Onveilige of slechte fysieke werkomstandigheden;
Organisatiecultuur die negatief gedrag mogelijk maakt;
Beperkte steun van collega’s of autoritaire supervisie;
Geweld, intimidatie of pesten;
Discriminatie en uitsluiting;
Onduidelijke functieomschrijving;
Onder- of overpromotie;
Baanzekerheid, ontoereikend loon of gebrekkige investering in loopbaanontwikkeling; en
Tegenstrijdige eisen tussen werk en privé.

Hoewel psychosociale risico’s in alle sectoren kunnen voorkomen, lopen sommige werknemers een groter risico op blootstelling dan anderen, vanwege wat ze doen of waar en hoe ze werken. Gezondheids-, humanitaire of noodhulpwerkers hebben vaak banen die een verhoogd risico op blootstelling aan nadelige gebeurtenissen met zich meebrengen, wat de mentale gezondheid negatief kan beïnvloeden.

Economische recessies of humanitaire en volksgezondheidsnoodsituaties brengen risico’s met zich mee, zoals baanverlies, financiële instabiliteit, verminderde werkgelegenheidskansen of verhoogde werkloosheid.

Werk kan een omgeving zijn die bredere problemen versterkt die een negatieve invloed hebben op de mentale gezondheid, waaronder discriminatie en ongelijkheid op basis van factoren zoals ras, geslacht, genderidentiteit, seksuele geaardheid, handicap, sociale herkomst, migratiestatus, religie of leeftijd.

Mensen met ernstige psychische aandoeningen hebben meer kans om uitgesloten te worden van werk, en wanneer ze werk hebben, lopen ze meer kans op ongelijkheid op het werk. Werkloosheid, baan- en financiële onzekerheid, en recent jobverlies zijn risicofactoren voor zelfmoordpogingen.

Actie voor mentale gezondheid op het werk

Overheid, werkgevers, organisaties die werknemers en werkgevers vertegenwoordigen, en andere belanghebbenden die verantwoordelijk zijn voor de gezondheid en veiligheid van werknemers, kunnen helpen de mentale gezondheid op het werk te verbeteren door actie te ondernemen om:

Werkgerelateerde psychische aandoeningen te voorkomen door de risico’s voor mentale gezondheid op het werk te voorkomen;
Mentale gezondheid op het werk te beschermen en te bevorderen;
Werknemers met psychische aandoeningen te ondersteunen om deel te nemen en te gedijen op het werk; en
Een stimulerende omgeving voor verandering te creëren.

Actie om mentale gezondheid op het werk aan te pakken, moet worden ondernomen met de betekenisvolle betrokkenheid van werknemers en hun vertegenwoordigers, en personen met ervaring in het leven met psychische aandoeningen.

Voorkomen van werkgerelateerde psychische aandoeningen

Het voorkomen van psychische aandoeningen op het werk gaat over het beheren van psychosociale risico’s op de werkplek. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beveelt werkgevers aan om dit te doen door organisatorische interventies uit te voeren die zich rechtstreeks richten op arbeidsomstandigheden en -omgevingen. Organisatorische interventies zijn die welke arbeidsrisico’s voor de mentale gezondheid beoordelen en vervolgens verminderen, aanpassen of verwijderen. Organisatorische interventies omvatten bijvoorbeeld het bieden van flexibele werkregelingen of het implementeren van kaders om geweld en intimidatie op het werk aan te pakken.

Mentale gezondheid op het werk beschermen en bevorderen

Het beschermen en bevorderen van mentale gezondheid op het werk gaat over het versterken van capaciteiten om mentale aandoeningen op het werk te herkennen en erop te reageren, met name voor personen die verantwoordelijk zijn voor het toezicht op anderen, zoals managers.

Om mentale gezondheid te beschermen, beveelt de WHO het volgende aan:

Managerstraining voor mentale gezondheid, die managers helpt om toezichthouders te herkennen en te reageren op emotionele nood; bouwt interpersoonlijke vaardigheden zoals open communicatie en actief luisteren op; en bevordert een beter begrip van hoe werkdruk mentale gezondheid beïnvloedt en kan worden beheerd;
Training voor werknemers in mentale gezondheidsgeletterdheid en bewustzijn, om kennis van mentale gezondheid te verbeteren en stigma tegen mentale aandoeningen op het werk te verminderen; en
Interventies voor individuen om vaardigheden op te bouwen om stress te beheersen en mentale gezondheidssymptomen te verminderen, waaronder psychosociale interventies en mogelijkheden voor op vrije tijd gebaseerde lichamelijke activiteit.

Ondersteuning van mensen met psychische aandoeningen om deel te nemen en te gedijen op het werk

Mensen die leven met psychische aandoeningen hebben het recht om volledig en eerlijk aan werk deel te nemen. Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap biedt een internationale overeenkomst ter bevordering van de rechten van mensen met een handicap (inclusief psychosociale handicaps), ook op het werk. De WHO beveelt drie interventies aan ter ondersteuning van mensen met psychische aandoeningen om werk te verkrijgen, te behouden en deel te nemen:

Redelijke aanpassingen op het werk passen werkomgevingen aan op de capaciteiten, behoeften en voorkeuren van een werknemer met een psychische aandoening. Ze kunnen individuele werknemers bijvoorbeeld flexibele werktijden geven, extra tijd om taken te voltooien, aangepaste taken om stress te verminderen, tijd vrij voor gezondheidsafspraken of regelmatige ondersteunende gesprekken met supervisors.
Terugkeer-naar-werk programma’s combineren op werk gerichte zorg (zoals redelijke aanpassingen of gefaseerde terugkeer naar werk) met voortdurende klinische zorg om werknemers te ondersteunen betekenisvol terug te keren naar werk na een afwezigheid gerelateerd aan psychische aandoeningen, terwijl ook mentale gezondheidssymptomen worden verminderd.
Initiatieven voor ondersteunde tewerkstelling helpen mensen met ernstige psychische aandoeningen om betaald werk te vinden en hun werkuren te handhaven door voortdurende geestelijke gezondheid en beroepsondersteuning te bieden.

Een stimulerende omgeving voor verandering creëren

Zowel overheden als werkgevers, in overleg met belangrijke belanghebbenden, kunnen de mentale gezondheid op het werk verbeteren door een stimulerende omgeving voor verandering te creëren. In de praktijk betekent dit het versterken van:

Leiderschap en toewijding aan mentale gezondheid op het werk, bijvoorbeeld door mentale gezondheid op het werk te integreren in relevante beleidslijnen.
Investering van voldoende fondsen en middelen, bijvoorbeeld door toegewijde budgetten in te stellen voor acties ter verbetering van mentale gezondheid op het werk en het beschikbaar stellen van mentale gezondheids- en arbeidsdiensten aan minder goed gefinancierde ondernemingen.
Rechten om deel te nemen aan werk, bijvoorbeeld door arbeidswetten en regelgeving af te stemmen op internationale mensenrechteninstrumenten en non-discriminatiebeleid op het werk te implementeren.
Integratie van mentale gezondheid op het werk in alle sectoren, bijvoorbeeld door mentale gezondheid in te bedden in bestaande systemen voor arbeidsveiligheid en -gezondheid.
Deelname van werknemers aan besluitvorming, bijvoorbeeld door betekenisvolle en tijdige consultaties met werknemers, hun vertegenwoordigers en mensen met ervaring met psychische aandoeningen.
Bewijs over psychosociale risico’s en effectiviteit van interventies, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat alle richtlijnen en acties met betrekking tot mentale gezondheid op het werk zijn gebaseerd op het nieuwste bewijsmateriaal.
Naleving van wetten, voorschriften en aanbevelingen, bijvoorbeeld door mentale gezondheid op te nemen in de verantwoordelijkheden van nationale arbeidsinspecties en andere nalevingsmechanismen.

Bron: WHO

Psycholoog voor een medewerker