Over-assertiviteit: De uitdaging van het navigeren door een cultuur van weerstand

Door drs. Tosca Gort, arbeids- en organisatiepsycholoog

Als je ooit het gevoel hebt gehad dat je jezelf moet pushen om eenvoudige zaken geregeld te krijgen, weet je hoe frustrerend het kan zijn. Het lijkt soms wel alsof mensen overal weerstand bieden, zelfs bij de kleinste verzoeken. Je vraagt om iets eenvoudigs, maar de eerste reactie is vaak “nee”, gevolgd door een vlaag van obstakels die je in de weg staan. Wat voorheen een klein, misschien vanzelfsprekend gesprek was, vraagt nu om over-assertiviteit die soms zelfs bijna als brutaal overkomt. Het is niet verwonderlijk dat dit veel energie kost. Je moet niet alleen buiten je comfortzone treden, maar ook je eigen grenzen testen om door de weerstand heen te breken. Dit proces kan leiden tot uitputting, onzekerheid en zelfs frustratie. Maar waarom voelen we deze druk om te forceren, en hoe kun je hiermee omgaan zonder jezelf te verliezen in de strijd?

Wat is assertiviteit en waarom is het nu zo anders?

Assertiviteit wordt vaak omschreven als de vaardigheid om op een respectvolle en duidelijke manier voor jezelf op te komen, zonder anderen te overstemmen of te intimideren. Het is de kunst om je behoeften en wensen kenbaar te maken, zonder je eigen waarden en rechten in te wisselen. In een ideale wereld is assertiviteit een gezonde balans tussen passiviteit en agressie, een manier om effectief te communiceren zonder dat dit ten koste gaat van jezelf of de ander.

Echter, wat we tegenwoordig steeds vaker zien, is dat de cultuur van weerstand zo sterk is geworden, dat er een verschuiving plaatsvindt naar wat ik “over-assertiviteit” noem. Dit betekent dat je bijna “brutaal” moet worden om door de blokkades heen te breken. Eenvoudige zaken die normaal gesproken een simpele communicatie vereisen, worden nu verstoord door het voortdurend moeten pushen om gehoord te worden.

De reden dat dit gebeurt, is te wijten aan verschillende maatschappelijke factoren. De nadruk op efficiëntie, snelle communicatie via digitale kanalen, en vaak een gebrek aan diepgaande menselijke interactie zorgt ervoor dat veel mensen niet bereid zijn om aandacht te geven aan de kleine, dagelijkse verzoeken die we stellen. Mensen lijken meer dan ooit in hun eigen wereld te leven en zijn sneller geneigd om afwijzing of weerstand te bieden, zelfs voor de simpelste taken. Dit kan worden versterkt door een cultuur van individualisme en zelfbescherming, waar mensen niet altijd open staan voor de behoeften van anderen.

De impact van over-assertiviteit

Wanneer je voortdurend buiten je comfortzone moet treden om gehoord te worden, kan dit een enorme tol eisen van je energie. Het kost je niet alleen fysiek, maar ook emotioneel veel om jezelf telkens opnieuw te presenteren en zelfs je punt door te drukken. Dit kan leiden tot gevoelens van uitputting, frustratie, en zelfs burnout als het niet goed beheerd wordt. De uitdaging van over-assertiviteit is dat het, hoewel het je soms kan helpen om je doelen te bereiken, kan leiden tot disruptie van je innerlijke balans. Je komt op een punt waar je moet kiezen: blijf je constant de strijd aangaan en jezelf pushen, of stel je jezelf kwetsbaar op en neem je een stap terug?

In sommige gevallen leidt het constant buiten je comfortzone treden zelfs tot een identiteitscrisis. Je kunt jezelf gaan afvragen of je wel de persoon bent die je denkt te zijn, of dat je je eigen waarden en grenzen aan het verliezen bent in een poging om anderen te overtuigen.

Waarom gebeurt dit?

Er zijn een aantal redenen waarom het steeds moeilijker kan worden om de juiste assertiviteit te vinden, met name wanneer we merken dat mensen steeds minder bereid zijn om ons te helpen of ons verzoeken serieus te nemen:

• Verlies van empathie: In onze snelle, prestatiegerichte samenleving is empathie soms moeilijk te vinden. Mensen reageren vaak kortaf of afstandelijk, zonder veel aandacht voor de impact die dit heeft op anderen.
• Overprikkeling en afleiding: In een wereld waar we constant gebombardeerd worden met informatie, neemt de capaciteit van mensen om actief te luisteren en geduldig te reageren af. Dit kan leiden tot oppervlakkige interacties, waar mensen niet bereid zijn om door te vragen of je echt te begrijpen.
• Verwarring over grenzen: Door de complexiteit van sociale interacties in de moderne samenleving is het moeilijk om te weten wanneer je assertief moet zijn en wanneer je juist moet terugtrekken. Vaak worden verzoeken of vragen gezien als een inbreuk op de eigen tijd of ruimte, waardoor mensen sneller geneigd zijn om “nee” te zeggen.

Wat kun je doen om deze uitdaging te overwinnen?

Als je merkt dat je continu buiten je comfortzone moet treden om je doelen te behalen, kun je de volgende strategieën overwegen om op een gezondere manier assertief te blijven zonder je zelfrespect of energie te verliezen:

1. Wees strategisch in je assertiviteit In plaats van te proberen alles in één keer te krijgen, kun je overwegen om je assertiviteit te doseren. Vraag jezelf af wat echt belangrijk is om te bereiken en wat je kunt loslaten. Soms is het effectiever om in plaats van brutaal te zijn, geduldig te blijven en je verzoek op een rustige en duidelijke manier te herhalen. Het is niet altijd nodig om alles met een “no-nonsense” houding te eisen.
2. Versterk je eigen communicatievaardighedenAssertief zijn betekent niet alleen dat je jezelf kunt uiten, maar ook dat je goed kunt luisteren en de behoeften van anderen begrijpt. Door je eigen communicatievaardigheden te verbeteren, kun je anderen gemakkelijker overtuigen om je verzoek in overweging te nemen. Dit kan leiden tot een open gesprek, waardoor de kans op weerstand kleiner wordt.
3. Stel duidelijke grenzen voor jezelfOm energie te sparen, is het essentieel om je grenzen te kennen en duidelijk te stellen. Als je merkt dat je in situaties terechtkomt die je energie kosten zonder dat je er iets voor terugkrijgt, is het belangrijk om te erkennen wanneer je nee moet zeggen, zelfs als anderen dat misschien niet verwachten.
4. Mindfulness en zelfzorgAangezien over-assertiviteit veel energie kost, is het belangrijk om regelmatig stil te staan bij je eigen welzijn. Mindfulness kan een krachtige manier zijn om jezelf weer in balans te brengen. Door momenten van rust en reflectie in te bouwen, kun je beter omgaan met de energie die je uitgeeft en voorkom je dat je jezelf uitput.

Conclusie: Assertief blijven zonder jezelf te verliezen

Het is volkomen begrijpelijk dat het veel energie kan kosten om effectief assertief te zijn in een wereld die soms meer weerstand biedt dan steun. Maar door je eigen grenzen te leren kennen en op een strategische en bewuste manier assertief te blijven, kun je deze uitdaging overwinnen zonder jezelf te verliezen. Het gaat er niet om altijd “brutaal” te zijn, maar om te balanceren tussen je behoeften en die van anderen. Vergeet niet dat zelfzorg en het herkennen van je eigen grenzen essentieel zijn om een gezonde balans te behouden. Met de juiste aanpak kun je effectief communiceren en je doelen bereiken zonder jezelf te verliezen in de strijd om gehoord te worden.

Ben je op zoek naar begeleiding om assertiever te worden en je energie beter te beheren? Bij GORTcoaching bieden we coaching en tools die je helpen om op een gezonde manier assertief te zijn en je grenzen te stellen. Neem contact op voor meer informatie over hoe wij jou kunnen ondersteunen.